VAN VRAAG NAAR LEEROPBRENGST?

Onderzoek naar effectieve begeleidingsstrategieën voor vraaggestuurd leren door Harry Stokhof

Vraaggestuurd leren levert leerlingen ontzettend veel op. Leerlingen leren vanuit eigen interesses vragen te stellen, te onderzoeken en te beantwoorden. Ze doen feitenkennis en inzichten op en oefenen vaardigheden als samenwerken, informatie vergaren, proefjes uitvoeren, experts interviewen etc. Én ze ontdekken dat ze vanuit hun eigen belangstelling zelf de wereld kunnen leren kennen.

Toch gebeurt vraaggestuurd leren nog (te) weinig. Het is voor leerkrachten namelijk nogal een uitdaging om vragen van leerlingen succesvol naar antwoorden te begeleiden. Dat komt omdat de eerste leervragen van leerlingen vaak ongericht geformuleerd zijn, niet onderzoekbaar lijken en de mogelijke leeropbrengsten onduidelijk zijn. Vragen als: Waarom is een boom groen? Hoe is de aarde ontstaan? Iets met een dino-ei? bieden kansen om te leren maar zijn een uitdaging om gericht te begeleiden.

Daarom gaat onderzoeker Harry Stokhof – expert vraaggestuurd leren, docent pabo en werkzaam voor het KWTG – in schooljaar 2020-2021 samen met leerkrachten uit het basisonderwijs op zoek naar begeleidingsprincipes voor vraaggestuurd leren die in de praktijk goed werken. In dit postdoc onderzoeksproject worden concrete handvatten ontwikkeld om leervragen efficiënt (doelgericht en binnen de beschikbare tijd) en effectief (gericht op optimale zelfstandigheid van de leerlingen met maximale leeropbrengst) te begeleiden.

  Vragenkompas

Een handvat om leervragen efficiënt en effectief te begeleiden, is het vragenkompas. In gesprek met leerlingen kun je met het vragenkompas de kwaliteit, diversiteit en formulering van leervragen bepalen en indien nodig versterken, zonder daarbij de interesse en de nieuwsgierigheid van de leerling te verliezen.

Een belangrijk uitgangspunt bij vraaggestuurd leren is: geef ruimte aan leervragen van leerlingen. Want elke vraag kan tot leren leiden. Echter om het optimale leerrendement te bereiken, is het belangrijk dat wordt verkend hoe een vraag onderzocht wordt en wat de leeropbrengst is. Het vragenkompas kan jou en de leerlingen daarbij helpen.

In onderstaande video’s vertelt Harry hoe het vragenkompas als handvat kan dienen tijdens vraaggestuurd leren. Ook legt hij aan de hand van voorbeelden uit hoe je het vragenkompas gebruikt in de voorbereidings-, oproep-, en waarderingsfase.

 

Video 1: Het vragenkompas als handvat tijdens vraaggestuurd leren

Download hier het vragenkompas.

Video 2: Het vragenkompas in de voorbereidingsfase

Download hier het complete voorbeeld van de mondkapjes.
Download hier het vragenkompas.

Video 3: Het vragenkompas in de oproepfase

Download hier het vragenkompas.

Video 4: Het vragenkompas in de waarderingsfase

Download hier de pictogrammen om de verschillende type vragen te visualiseren.
Download hier het vragenkompas.

  Wat levert het vragenkompas op?

Het vragenkompas helpt je gerichter na te denken over het type vraag dat je wilt oproepen, het soort onderzoek dat leerlingen kunnen doen om een bepaald type vraag te beantwoorden en wat elk type vraag van jou als begeleiding vraagt.

Tegelijkertijd leren leerlingen veel van het vragenkompas:    

 

Formulering
– Leerlingen leren dat ze verschillende typen vragen over een onderwerp kunnen stellen.
– Het vragenkompas helpt leerlingen bij het bepalen van wat voor soort vraag ze stellen.

Onderzoeksmethode
– Leerlingen leren dat je bij elk type vraag een andere onderzoeksactiviteit gebruikt om tot een antwoord te komen.
– Het vragenkompas helpt leerlingen na te denken over wat ze willen en kunnen doen om een vraag te beantwoorden.

 

Leeropbrengsten
– Leerlingen leren dat verschillende vragen tot verschillende antwoorden leiden.
– Het vragenkompas helpt leerlingen na te denken over het soort kennis of antwoord dat hun vraag op moet leveren en welk soort vraag ze dan nodig hebben.

 

Leren spelen met een vraag
– Leerlingen leren dat ze een vraag kunnen aanpassen of aanscherpen om meer richting te geven aan het soort onderzoeksactiviteit dat ze moeten doen en het soort antwoord dat ze krijgen.

 

De kracht van vragen stellen
– Leerlingen leren dat een goede vraag het perfecte gereedschap is om met hun nieuwsgierigheid aan de slag te gaan.

 

  Vragenkompas versus vragenmachientje

Het kan zijn dat het vragenkompas je doet denken aan het vragenmachientje van het WKRU. Met het vragenmachientje leren leraren en leerlingen de criteria van een goede onderzoeksvraag herkennen en toepassen. Het vragenmachientje is een gespreksinstrument tussen leraar en leerlingen. Leerlingen kunnen eerst zelfstandig toetsen of ze een onderzoekbare vraag hebben geformuleerd, waarna het machientje kan helpen het gesprek tussen leraar en leerlingen te richten, om uiteindelijk tot een vraag te komen die tot goed onderzoek leidt. Het vragenmachientje is dus specifiek gericht op onderzoek door leerlingen en de daarbij horende vragen en niet op het hele palet aan vragen waar leerlingen mee kunnen komen.

 

Met het vragenkompas kunnen niet alleen onderzoeksvragen, maar ook ander soort vragen worden gewaardeerd. Vragen die tot leren leiden zijn er namelijk in allerlei soorten en maten. Het vragenkompas helpt leerlingen zich beter te oriënteren op de mogelijkheden die vragen bieden om hun nieuwsgierigheid te richten. Een vraag is niet per se goed of fout maar niet altijd goed onderzoekbaar en/of niet zo gericht dat er bruikbare antwoorden gevonden kunnen worden. Met het vragenkompas kunnen leerlingen nadenken over: Bij welke onderzoeksactiviteiten horen welke vragen? En wat leveren dat soort vragen op aan kennis over het onderwerp?

 

  Vraag uitwerking thema Mondkapjes aan

Om je op weg te helpen met het Vragenkompas, werkten we het thema Mondkapjes uit. Zo kun je direct aan de slag in jouw klas. Of je nu één specifiek type vraag wilt gebruiken, of dat je ruimte laat aan de leerlingen om samen tot leervragen te komen rondom het thema, met deze uitwerkingen kun jij vraaggestuurd leren succesvol toepassen. Op deze pagina vind je alle informatie. Je vraagt daar ook de uitwerking van het thema Mondkapjes aan. Er zijn geen kosten verbonden aan het aanvragen van deze uitwerking.

 

Wil je meer weten over het onderzoek van Harry Stokhof en/of het gebruik van het vragenkompas? Mail dan naar info@kwtg.nl