Jeroen de Boer van De Marke (Amersfoort)

“Kleuterleerkrachten zijn enorm ervaren in het aanleren van 21e eeuwse vaardigheden”

Dat onderzoekend en ontwerpend leren ontzettend veel oplevert, hoef je leerkracht Jeroen de Boer en zijn collega’s van basisschool De Marke uit Amersfoort niet uit te leggen. Ze willen daarom niets liever dan op die manier met hun leerlingen aan de slag gaan. Maar waar halen ze de tijd vandaan? Het curriculum zit bomvol en de toetsmomenten staan vast. Manuela van den Bos, coach bij het KWTG, liet hen zien dat de oplossing dichterbij is dan ze zelf in eerste instantie dachten.

Aandacht trekken
De les beginnen met een filmpje. Dat klinkt als een goede manier om de aandacht van leerlingen te trekken en direct een onderwerp te introduceren. Toch viel de leeropbrengst tegen, ontdekte Manuela tijdens een van haar bezoeken aan basisschool De Marke. Het team heeft haar gevraagd om door middel van coaching on the job te helpen bij de implementatie van onderzoekend en ontwerpend leren. Manuela: “Als je de manier van werken wilt veranderen, moet je eerst weten wat er in de huidige situatie gebeurt. Wat zijn de eigenschappen van de leerlingen in een klas? Welke kwaliteiten heeft de leerkracht? Daarom begin ik het coachingstraject altijd met het filmen van enkele lessen. Toen ik deze beelden samen met de leerkrachten van De Marke terugkeek, werd duidelijk dat leerlingen weinig belangstelling hebben voor het beeldmateriaal dat wordt getoond. Ze zitten op dat moment onderuitgezakt op hun stoel en draaien zich regelmatig om. Maar zodra de leerkracht zelf begint te vertellen, letten ze op en stellen ze vragen. Daar is dus winst te behalen.”

Durven schrappen
“Voordat Manuela bij ons op school kwam, waren we ervan overtuigd dat we geen tijd hadden om onderzoekend en ontwerpend leren toe te voegen aan onze lessen,” vertelt leerkracht Jeroen. “Maar door haar observaties weten we nu dat lang niet alles wat we doen het gewenste resultaat oplevert. Door in het lesaanbod te durven schrappen, komt er tijd vrij voor vraaggestuurd leren. De leeropbrengst daarvan is in eerste instantie misschien minder zichtbaar, maar we zijn ervan overtuigd dat het uiteindelijk veel meer oplevert. Dat komt vooral omdat kinderen zelf eigenaar van het leren worden. Ze zijn hierdoor meer betrokken en ontwikkelen hun eigen talenten, ongeacht of die nou op creatief, cognitief of sociaal vlak liggen.”

Met elkaar leren
Om dat te bereiken moet je als leerkracht wel bepaalde vaardigheden beheersen. Kunnen observeren en evalueren is bijvoorbeeld erg belangrijk. Manuela: “Geef jezelf en je collega’s de tijd om met elkaar te leren. Accepteer dat niet alles direct perfect gaat, maar dat je samen wel steeds een stapje verder komt. Vragen stellen is bijvoorbeeld iets wat lang niet iedereen goed kan. Zeker kinderen zeggen vaak iets anders dan dat ze eigenlijk in hun hoofd hebben. Ik werk daarom altijd volgens het principe van Bewust, Benieuwd, Bewaren. Door inzichtelijk te maken wat je al weet en wat je graag wilt leren, ontdek je op welke vraag je een antwoord wilt hebben. Het is daarbij belangrijk om te onthouden dat iedereen een unieke gedachtegang heeft. Vraag jij je bij het zien van een stempel bijvoorbeeld af hoe die wordt gemaakt, iemand anders is misschien veel meer geïnteresseerd in een geschiedkundige vraag als: waar komt de afbeelding die erop staat vandaan?”

Kwaliteiten ontdekken
Leerkrachten die op zoek zijn naar professionals op dit gebied, kunnen het beste bij de eigen collega’s van de onderbouw aankloppen. “Kleuterleerkrachten zijn enorm ervaren in het aanleren van 21e eeuwse vaardigheden,” aldus Manuela. “Daarom laat ik tijdens coachingstrajecten ook altijd beelden zien waarop de juffen en meesters van de eigen groepen 1 en 2 kinderen stimuleren zelf te onderzoeken en te ontdekken. Dat heeft veel meer impact dan een verhaal van iemand van buitenaf.” Jeroen beaamt dit: “Het is erg leuk en leerzaam om van collega’s te zien hoe ze het doen. Zo leer je van en met elkaar. Omdat je elkaars kwaliteiten ontdekt, kun je mensen gaan aanspreken op hun eigen kracht. Daar groeien ze van. En vervolgens gebeurt bij de leerlingen precies hetzelfde. Dat is toch geweldig?!”

Tip van Manuela voor iedereen die ook met onderzoekend en ontwerpend leren aan de slag wil:

“Durf van en met elkaar te leren. Zo ontstaan vaak de beste ideeën. En zorg dat de directie overtuigd is van het belang van onderzoekend en ontwerpend leren. Zij moeten namelijk ruimte geven om hiermee aan de slag te gaan.”